GIA ĐÌNH – MỘT MÁI ẤM YÊU THƯƠNG

 Một chút tản mạn về gia đình

 

Vào cuối tháng 11 năm nay, Hội Đồng Giám Mục Paraguay sẽ kết thúc đề tài về gia đình sau 3 năm liên tiếp mời gọi các tín hữu suy niệm và sống Phúc Âm trong vai trò là những thành viên trong từng gia đình cũng như trong gia đình Giáo Hội. Chính vì thế, gia đình là một trong những đề tài ưu tiên mà Hội Đồng Giám Mục Paraguay đã đưa ra trước sự khủng hoảng nghiêm trọng của những giá trị gia đình ở Quốc gia Nam Mỹ này. Là một linh mục truyền giáo, chúng tôi cũng phải đào sâu rất nhiều trong khi dọn bài chia sẻ khi được mời trong các cuộc hội thảo của các đoàn thể, của các giáo họ, giáo xứ khi họ chuẩn bị lễ bổn mạng hay trong các dịp kỷ niệm hôn phối để mọi người ý thức hơn về vai trò và trách nhiệm của một thành viên trong gia đình, trong giáo xứ và trong xã hội.

Theo Wikipedia tiếng Việt thì gia đình là một cộng đồng người sống chung và gắn bó với nhau bởi các mối quan hệ tình cảm, quan hệ hôn nhân, quan hệ huyết thống, quan hệ nuôi dưỡng và hoặc quan hệ giáo dục. Gia đình có lịch sử từ rất sớm và đã trải qua một quá trình phát triển lâu dài. Thực tế, gia đình có những ảnh hưởng và những tác động mạnh mẽ đến xã hội.

Chúng tôi rất thích bài hát nhí nhảnh “Ba Ngọn Nến Lung Linh” của nhạc sĩ Ngọc Lễ khi anh cùng người vợ ca sĩ Phương Thảo và đứa con gái bé bỏng của anh hát bài gia đình : “Ba là cây nến vàng, Mẹ là cây nến xanh, Con là cây nến hồng.  Ba ngọn nến lung linh, á à á a a thắp sáng một gia đình gia đình…”. Bài hát này nói lên sự gắn bó mật thiết trong gia đình gồm có người chồng (cha), người vợ (mẹ) và đứa con và cả ba đều có nghĩa vụ “thắp sáng” ngọn nến trong gia đình.

Vậy gia đình đích thực là gì? Gia đình là một từ Hán-Việt được cấu tạo từ 2 thành tố “gia” và “đình”, dùng để chỉ đơn vị sinh sống của một cặp đàn ông, đàn bà sinh con đẻ cái dưới một mái nhà. Có lẽ chúng ta có nhiều cách hiểu và định nghĩa khác nhau về gia đình nhưng theo chúng tôi thì gia đình là cái nôi của tình yêu thương, là nơi mà chúng ta đã được sinh ra và lớn lên trong vòng tay ấm áp của cha và mẹ. Gia đình là một điều gì đó thật thiêng liêng trong lòng chúng ta. Gia đình là mái ấm, dù mái ấm đó to hay nhỏ, đó vẫn là mái ấm của riêng chúng ta. Tiếng Anh khi nói về gia đình họ dùng từ FAMILY. Chúng tôi đã đọc ở đâu đó người ta chiết từ FAMILY là F(Father) – A(And) – M(Mother) – I(I) – L(Love) – Y(You). Tạm dịch là FAMILY : Father And Mother, I Love You (Cha và Mẹ, Con yêu Cha Mẹ).

Tuy nhiên, để hiểu thêm về gia đình, chúng tôi mạo muội chia sẻ những gì mình tích lũy được từ ngày được sai đi truyền giáo tại Nam Mỹ và thỉnh thoảng có dịp đi nghiên cứu ở một số nước về phong tục, tập quán cũng như đồng hành với các phong trào và đoàn thể Công giáo để làm rõ những nét đẹp về gia đình.

Gia đình truyền thống

      Như đã trình bày ở trên, một gia đình truyền thống là gồm cho cha mẹ và con cái cùng sống chung dưới một mái nhà. Người xưa thường nói nếu một gia đình tam đại đồng đường (gồm ba thế hệ) là có phúc vì ở đó ông bà, cha mẹ và con cái sống chung với nhau, mọi người cùng chia sẻ và học hỏi và răn dạy nhau.

Ngày nay nhờ phương tiện y tế tốt, có những đại gia đình có đến bốn hay năm thế hệ cùng sống chung dưới một mái nhà và gọi là tứ đại đồng đồng hay ngũ đại đồng đường. Nhiều người Á Châu và người Nam Mỹ còn giữ những tập tục này và khi có dịp đại lễ hay ma chay họ thường quay quần bên nhau chia sẻ và giúp đỡ nhau. Là một nhà truyền giáo sống ở Paraguay gần 10 năm qua, không ít lần chúng tôi dâng lễ kỉ niệm ngân khánh, kim khánh, ngọc khánh hôn phối cho những gia đình cũng như đi thăm và trò chuyện với những đại gia đình tứ đại hay ngũ đại đồng đường này. Nhiều người cho đây là những gia đình cổ hũ vì chúng ta đang sống trong thế kỷ XXI rồi, nhưng chúng tôi nhận thấy những gia đình truyền thống có những nét đẹp khi ông bà, con cháu biết yêu thương và kính trọng lẫn nhau.

Với những phương tiện kỹ thuật hiện đại ngày nay cũng như lối sống “mì ăn liền”, người trẻ hiện nay không muốn bị gò bó và ràng buộc trong các gia đình truyền thống vì đối với họ như thế là mất tự do. Cũng vì đòi hỏi quyền tự do quá đáng mà không biết bao nhiêu gia đình bị tan vỡ. Cũng vì thiếu tôn trọng các đấng sinh thành mà con cái đã xem nhẹ chữ hiếu khi đâm đơn kiện cha mẹ và ngược đãi cha mẹ, ông bà. Cũng chỉ vì mảnh đất tổ tiên không được chia đều nên anh em ruột thịt kiện tụng, chém giết nhau. Cũng vì không biết gìn giữ thuần phong mỹ tục nên những người cùng huyết thống lấy nhau dẫn đến tình trạng loạn luân tràn lan. Có thể nói luân lý ngày nay bị suy đồi nghiêm trọng vì người ta đã không coi gia đình truyền thống là nền tảng của xã hội. Ở các nước Âu-Mỹ, con cái từ nhỏ đã được dạy là nếu cha mẹ có mắng chửi thì phải gọi 911 ngay để tố giác cha mẹ. Và bọn trẻ luôn mong tròn 18 tuổi để được sống tự lập hoàn toàn với cha mẹ ruột mình.

Trước tình trạng đó, Mẹ Giáo Hội luôn canh cánh trong lòng và mời gọi những người có trách nhiệm trong Giáo Hội là các Giám Mục, Linh mục, Tu sĩ và các Đoàn thể Công giáo làm sống lại các giá trị truyền thống gia đình qua các thông điệp, các kỳ đại hội gia đình hay đề ra những năm canh tân đời sống gia đình nhằm thức tỉnh lương tâm của những người con trong Giáo hội biết dấn thân và sống đúng với vai trò và trách nhiệm của những thành viên trong gia đình.      

Gia đình thiêng liêng

            Ngoài gia đình truyền thống của những người cùng huyết thống, dòng họ, người ta còn có một gia đình khác nữa gọi là gia đình thiêng liêng. Gia đình thiêng liêng ở đây còn có thể hiểu là những người có cùng chung chí hướng, lý‎ tưởng và mục đích sống.

Gia đình này rộng lớn hơn gia đình truyền thống và không hề bị ràng buộc bởi mối giây huyết thống nhưng chỉ cam kết với nhau qua những lời khấn hứa, những luật bất thành văn nhưng mọi người đều tôn trọng. Đó là gia đình Hội Dòng, gia đình Giáo xứ, gia đình linh tông, gia đình các đoàn thế tiến hành… Các gia đình này tự nguyện đến với nhau và cam kết sống trung thành với gia đình mình lựa chọn. Là một tu sĩ hay linh mục, dĩ nhiên người đó không từ bỏ gia đình huyết thống của mình nhưng họ có thêm một gia đình thứ hai là gia đình Hội Dòng, và nơi đó vị tu sĩ hay linh mục này có thêm những người anh em cùng chí hướng để làm vinh danh Nước Chúa. Gia đình giáo xứ là nơi mà tất cả mọi người trong một giáo xứ đều là anh chị em với nhau và cha xứ là vị cha chung về thiêng liêng cùng đồng hành và nâng đỡ con cái mình để sống đạo tốt và cùng nhau thăng tiến con đường nên thánh. Gia đình các đoàn thể cũng vậy, họ cũng trực thuộc một giáo xứ nào đó nhưng họ có những đặc sủng riêng và muốn mọi người cùng chung chí hướng với nhau lập nên một đoàn thể, một phong trào để làm phong phú thêm bộ mặt giáo xứ. Đó là gia đình Legio Maria, gia đình Phạt Tạ Thánh Tâm, Các Bà Mẹ Công giáo, Ca đoàn, Giáo Lý Viên, Cursillistas, Huynh Đoàn Đaminh, Thánh Linh Đặc Sủng… Các gia đình toàn thể này như là những bông hoa muôn sắc trong một vườn hoa gia đình giáo xứ nếu biết nở hoa đúng lúc. Đây có thể gọi là đại gia đình bách đại đồng đường trong đại gia đình giáo xứ vì có nhiều gia đình chung sống và làm việc chung với nhau. Nếu các gia đình này không biết nhường nhịn nhau mà mỗi đoàn thể, mỗi nhóm làm theo kiểu cách riêng của mình thì gia đình giáo xứ tan nát là cái chắc.

            Các gia đình đoàn thể như đã nói trên không hề bị ràng buộc về điều gì ngoại trừ những lời cam kết khi gia nhập. Tuy nhiên, ngay nội bộ của các gia đình đoàn thể nào cũng có những mâu thuẫn, những bất đồng khó tránh khỏi mà nếu những anh chị cả trong các gia đình này không biết giàn xếp những mâu thuẫn nội bộ này thì sẽ nảy sinh những hậu quả khó lường. Xét cho cùng, những người đứng mũi chịu xào trong các gia đình luôn cần có một cái tâm và cái tầm, cũng như sự khiêm nhường đúng mức trong các vấn đề chung vì nếu ai cũng giành phần thắng về mình thì ai sẽ là người thua thiệt.

          

  Để kết thúc phần chia sẻ này, xin kể một câu chuyện vui nhằm giúp chúng ta tránh thái độ nửa vời trong việc dấn thân và hy sinh. Chuyện kể rằng có một vị linh mục chính xứ nọ có tiếng là giảng dài, khó tính và khó gần. Giáo dân đã tẩy chay và trình báo cho Đức Giám Mục. Vị thường quyền sau khi điều tra kỹ càng đã gọi cha xứ ấy đối thoại trong tình cha con. Rất may là cha xứ ấy đã không hề chối tội nên cuộc đối thoại diễn ra tốt đẹp. Vị Giám mục thường quyền đưa ra lời đề nghị thật nhẹ nhàng với vị cha xứ hoặc là đi tĩnh tâm vài ngày để nhận ra lỗi lầm và thay đổi, hoặc là về “hưu non” tại Tòa Giám Mục. Dĩ nhiên là vị cha xứ chọn giải pháp thứ nhất là đi tĩnh tâm và hứa khắc phục thay đổi để trở thành một con người mới.

            Sau những ngày tĩnh tâm trở về, vị cha xứ này đã trương một tấm bảng lớn với hàng chữ : “CHA XỨ CŨ CỦA ANH EM ĐÃ CHẾT”. Và ngài đã thay đổi 180 độ. Ngài biết lắng nghe và tiếp xúc với hầu hết mọi người. Bài giảng Chúa Nhật tối đa chỉ 10 phút. Ngài đi thăm non những người đau yếu, trò chuyện và cho bánh kẹo những trẻ em. Mọi người nhìn thấy những dấu hiệu thay đổi không ngờ của cha xứ đã thầm tạ ơn Chúa vì Chúa đã lắng nghe lời họ khẩn cầu. Sau ba ngày thay đổi lạ thường, đến ngày thì tư thì đâu lại vào đó. Vị cha xứ này lại la mắng, giảng dài và khó tính hơn trước. Vì lẽ đó, ông trùm xứ mới viết dưới tấm bảng mà cha xứ đã ghi : “CHA XỨ CŨ CỦA ANH EM ĐÃ CHẾT – NHƯNG SAU 3 NGÀY, NGÀI ĐÃ SỐNG LẠI”!!!

            Thay đổi tâm tính không phải là thay đổi một sớm một chiều và rồi sau đó “ngựa quen đường cũ”. Có những người tham dự các khóa tĩnh tâm ngắn ngày như vị cha xứ kia trước khi gia nhập vào các gia đình đoàn thể như Convivista, Cursillista… đã tâm sự rằng sau khóa tĩnh tâm họ muốn thay đổi… cả thế giới vì tĩnh tâm giúp họ hiểu rất nhiều điều và không ít người đã vội vàng chỉ trích người này, người kia hay đoàn thể này, đoàn thể nọ. Tuy nhiên, sau một thời gian sinh hoạt trong các đoàn thể, những người này đã không tìm thấy niềm hạnh phúc theo ý mình dù sau đó có những khóa bồi dưỡng thêm để họ dấn thân hơn. Họ đã muốn tách biệt và muốn người khác phải làm theo ý mình. Họ quên rằng trước khi muốn người khác thay đổi thì mình phải thay đổi trước. Chúa Giê-su đã dạy những lời vàng trong chương 7 của thánh Mát-thêu : “Tất cả những gì anh em muốn người ta làm cho mình, thì chính anh em cũng hãy làm cho người ta; vì Lề luật và lời các ngôn sứ dạy như vậy” (Mt 7,12).

            Đức Gioan Phao-lô được mệnh danh là vị Giáo Hoàng của Gia đình đã từng nói : “Gia đình có sứ mạng xây dựng nền văn minh tình thương”. Nếu chúng ta hiểu đúng sứ mạng của gia đình thì dù là gia đình truyền thống hay gia đình thiêng liêng chúng ta đều có nghĩa vụ phải xây dựng một nền văn mình tình thương như Chúa Giê-su đã từng nhắn nhủ với các Tông Đồ : “Thầy ban cho anh em một điều răn mới là anh em hãy yêu thương nhau” (Xc. Ga13,34). Vì “yêu thường là chu toàn lề luật” (Xc. Rm 13, 8-10). Trong một gia đình, một đoàn thể không thể tránh khỏi những phê bình, chỉ trích nhưng nếu mọi người thật sự đến với nhau và cùng vì phục vụ lợi ích chung thì nên tránh những hình thức cá nhân chủ nghĩa, những “cái tôi” đáng ghét và sẵn sàng đối thoại chân thành để tìm ra chân lý vì sự thật sẽ giải phóng chúng ta.

            Anh chị em Cursillistas thân mến. We are famíly. Chúng ta là gia đình vì chúng ta đã tự nguyện chọn đến với nhau không vi lợi ích, phe phái hay một điều gì khác. Nếu chúng ta là một gia đình thì đương nhiên chúng ta là anh chị em của nhau trong Chúa Ki-tô. Sự hòa thuận trong gia đình là một điều quan trọng và rất cần thiết, vì nhờ sự hòa thuận mà các thành viên được liên kết gắn bó với nhau như các bộ phận trong cơ thể con người. Ca dao Việt nam có câu :

Anh em nào phải người xa, / Cùng chung bác mẹ một nhà cùng thân.

Yêu nhau như thể tay chân, / Anh em hòa thuận, hai thân vui vầy.

        Sự bất hòa hay bình an là do chúng ta tạo Ra. Những khác biệt về giới tính, sinh lí, tâm tính, văn hóa hay lập trường chính kiến đương nhiên khó tránh khỏi trong các gia đình. Nếu không biết dung hòa thì ắt sẽ bùng nổ bất hòa, rồi chiến tranh nóng hay chiến tranh lạnh. Các gia đình truyền thống hãy biết noi gương Gia Đình Thánh Gia Giêsu-Maria-Giuse là Hội thánh tại gia nguyên thủy, là mẫu gương của sự hài hòa trong gia đình. Đức Maria và thánh Giuse đã sống một cuộc hôn nhân đích thực là nền tảng mở ra cho gia đình và thực hiện theo luật Môsê. Các gia đình thiêng liêng cũng nên học hỏi Cộng Đoàn Tiên Khởi Giê-ru-sa-lem dù có những bất đồng dói lúc tưởng chừng khó vượt qua nhưng nhờ ơn Chúa họ đã chiến thắng.

            Là những Cursillistas sống giữa đời, ước mong anh chị em luôn nằm lòng câu nói khi gia nhập Cursillo : "Một tay nắm lấy Chúa, một tay nắm lấy anh chị em mình", để anh chị em có đủ sức mạnh vượt qua những sóng gió và những lời đàm tiếu vô bổ trong cuộc chiến đời tạm này. De Colores.  

Viết tại Asunción – Paraguay, tháng 9/2014

Lm. Antôn Trần Xuân Sang, SVD.