Vài nhận định sau cuộc đảo chính ở Paraguay
Gần hai tháng đã trôi qua từ ngày vị Tổng
thống bị Quốc Hội luận tội và lật đổ do bị tố giác là thiếu trách nhiệm với dân
khi để tình hình xáo trộn dẫn đến xung đột đẫm máu khiến nhiều thường dân và
cảnh sát thiệt mạng. Tình hình Paraguay đang trở lại bình thường hơn dù thỉnh
thoảng vẫn có những cuộc biểu tình giữa những người ủng hộ và những người chống
đối. Cũng từ ngày vị tổng thống hợp hiến bị lật đổ thì không một quốc gia Nam
Mỹ nào công nhận tổng thống và chính quyền mới. Đa số các quốc gia thành viên Nam
Mỹ và nhiều quốc gia khác trên thế giới không công nhận chính quyền mới và đồng
loạt khai trừ Paraguay ra khỏi liên minh cho đến kỳ bầu cử tổng thống năm tới
nếu cuộc bầu cử đó được đễn ra công bằng và dân chủ vì họ sợ rằng nếu công nhận
vị tổng thống mới qua cuộc đảo chính vừa rồi thì sẽ dẫn đến một tiền lệ xấu.
Ngay
cả người dân cũng trong nước cũng không công nhận vị tổng thống mới. Paraguay
hiện giờ đang sống như một ốc đảo và phải cố gắng chống chọi và sự trừng phạt
chính trị cho đến ngày tổng tuyển cử vào năm tới.
Cũng xin chia sẻ
thêm một tí về vị tổng thống bị lật đổ Fernando Lugo. Ông ta nguyên là một giám
mục công giáo của một giáo phận nghèo nhất ở Paraguay mà cách đây 4 năm chúng
tôi đã từng đề cập đến. Ông từng là bạn và là học trò cưng của nhà thần học
giải phóng người Brazil Leornado Boff
nên cũng bị ảnh hưởng rất nhiều tư tưởng của nhân vật này. Ông đã được Đức
Thánh Cha cho hồi tục trước ngày ông nhậm chức tổng thống Paraguay cách đây 4
năm để phân biệt rạch ròi chuyện đạo đời. Từ ngày ông lên làm tổng thống, bộ
mặt Paraguay thay đổi rất nhiều trên trường quốc tế và người dân Paraguay cũng
được hưởng lợi rất nhiều. Tuy nhiên, trong nước ông luôn gặp khó khăn vì phe
bảo thủ và phe đối lập tức tối lồng lộn và đã nhiều lần âm mưu lật đổ ông. Và
lần cuối cùng cách đây 2 tháng họ đã thành công trong việc luận tội ông để buộc
ông từ chức tổng thống vì họ đã tìm thấy một điểm mà nghe ra có vẻ là hợp lí :
Thiếu trách nhiệm với nhân dân! Chính lí do này họ đã lật ông một cách hợp
hiến.
Nếu là một người ham
quyền, tiếm vị và mưu mô về chính trị thì có lẽ cái ngày ông bị luận tội hôm ấy
sẽ là ngày đưa Paraguay rơi vào nội chiến hay đã xảy ra máu đỗ, đầu rơi vì quân
đội và cộng đồng quốc tế đứng về phía ông để chống lại quốc hội và phe đối lập.
Tuy nhiên, ông không muốn thấy một Paraguay đau khổ như đã từng xảy ra ở Ai
Cập, Libia hay Siria hiện giờ. Dù ông không còn là một tu sĩ ngày nào và ông đã
phạm nhiều sai lầm về luân lí, ông vẫn còn biết lắng nghe tiếng nói của lương
tri trong những giây phút quyết định vận mệnh đất nước. Lịch sử sẽ phán xét ai
đúng, ai sai.
Trong những ngày Đại
Hội Liên Tu Sĩ toàn quốc vào tháng 7 vừa qua, chúng tôi cũng đã được nghe tin
tức đa chiều từ các chuyên gia, các nhà phân tích chính trị và ngay cả tiếng
nói chính thức của Hội Đồng Giám Mục Paraguay về cuộc đảo chính không được mong
đợi vừa qua. Họ chia sẻ và tranh luận thẳng thắng không hề tránh né, không sợ
sệt để cử tọa hiểu thêm những uẩn khuất, những điểm đen đằng sau cơn chính biến
này. Người tu hành không làm chính trị nhưng cần hiểu chính trị để phân biệt
đúng sai, để sống đúng và hướng dẫn mọi người.
Tuần lễ truyền giáo
Những
ngày đầu tháng 8 chúng tôi có dịp đến các giáo điểm truyền giáo xa xôi không có
linh mục qua lời kêu gọi của Hội Đồng Giám Mục Paraguay. Mỗi Học Viện Đào Tạo
ít nhất là một thành viên tham gia tuần lễ truyền giáo này để thăm viếng, dạy
giáo lí, cử hành thánh lễ và ban các bí tích cho những bệnh nhân và người lớn tuổi.
Đồng hành với chúng tôi có 2 bạn trẻ và một Nữ tu thuộc Dòng Phan Sinh Lòng
Thương Xót Chúa. Đường xá quá gập ghềnh, trắc trở nên không ít lần chúng tôi
gặp khó khăn. Chúng tôi đi với nhau bằng một chiếc xe tải và chất tất cả những
vật dụng cần thiết cho chuyến đi truyền giáo này. Hai bạn trẻ đi với chúng tôi
dù chưa là tu sĩ nhưng có một tinh thần dấn thân rất quyết liệt. Các em là
những người đi tiền trạm và báo cho chúng tôi những trường hợp nào cần
nhận các phép bí tích và nơi nào cần thánh lễ để co thể mời gọi mọi người đến.
Chúng tôi gom góp những sách báo cũ về đạo và hình ảnh các thánh để phân phát
cho người những người dân vùng xa xôi cách trở này.
Những người dân mà
chúng tôi đến giúp họ rất niềm nở tiếp đón chúng tôi dù đây là lần đầu tiên chúng
tôi đến với họ. Vùng này thuộc vùng truyền giáo của các anh em Dòng Ba
Phan-xi-cô nhưng nhiều năm qua vì thiếu nhân sự và không còn ơn gọi nên đã bị
lãng quên. Đa số người già và con nít trụ lại để giữ gìn bản sắc dân tộc trong
khi giới trẻ đã đến các nơi khác để tìm
việc mưu sinh. Họ không nói tiếng Tây Ban Nha nhiều nên chúng tôi phải nói
tiếng bản địa Guarani để tiếp xúc với họ. Tuy họ rất nhút nhát khi tiếp xúc với
người lạ, nhất là khi biết chúng tôi là những tu sĩ linh mục thì họ rất kính
trọng và ít lời hơn vì theo phong tục của người miền quê là “kính chi viễn nhi”,
nghĩa là họ rất tôn trọng nhưng không dám gần vì ngại. Tuy nhiên chúng tôi
không những giúp họ tránh sự xa cách đó mà chính chúng tôi đến gần họ để an ủi,
lắng nghe họ dù họ rất ít lời.
Một kỉ niệm đẹp là khi chúng tôi thăm
và ban các bí tích cho một cụ ông gần 100 tuổi nhưng mắt vẫn còn sáng dù tai đã
điếc. Ông rất cảm động và rưng rưng nước mắt sau khi được rước Mình Thánh Chúa
mà sau rất nhiều năm chưa được đón nhận do không có linh mục. Ông nói lời cảm
ơn tận đáy lòng bằng tiếng Guarani làm chúng tôi cũng muốn khóc theo. Sau đó
chúng tôi định từ biệt nhưng cụ bà và cô con gái muốn nói điều gì đó với chúng
tôi nhưng hơi ngài ngại. Họ nuôi rất nhiều gà, vịt và ngỗng. Chúng tôi chỉ nói
đùa bằng tiếng Guarani : “Che hause ryguasy” (Tôi thích ăn thịt gà) thì bà cụ
liền gọi túc túc túc và tất cả đàn gà liền chạy lại. Bà đã bắt một con gà mái
thật đẹp và tặng chúng tôi. Thật bất ngờ vì câu nói đùa của chúng tôi mà giờ đây
chiến lợi phẩm là một con gà mái. Từ chối sao được về sự hiếu khách của bà cụ,
chúng tôi đã nhận và đương nhiên chúng tôi cũng biếu bà cụ một ít lương thực
chúng tôi mang theo để tỏ lộ sự biêt ơn. Trên đường đi đến một giáo điểm khác
để dâng thánh lễ, chúng tôi nói đùa với Nữ tu và hai bạn trẻ đi cùng là nếu lần
tới đến thăm gia đình nào mà có nhiều bò hay nhiều heo thì chúng tôi sẽ nói :
“Che hause vaka o cure” (tôi thích ăn thịt bò hay thịt heo) để họ tặng cho con
bò hay con heo mà đem về chủng viện. Tất cả cùng cười vui vẻ.
Tuần lễ truyền giáo
thật mệt vì đường xá lầy lội, nhiều hầm hố và ăn ngủ thất thường nhưng bù lại
chúng tôi cảm nhận được là mình đang đem Chúa đến cho mọi người và cảm thấy
thật sự có ích. Những người mà chúng tôi đến giúp bắt đầu thân quen với chúng
tôi và hỏi bao giờ chúng tôi sẽ đến với họ nữa. Chúng tôi hẹn là hàng năm nếu
có dịp sẽ đến để được ăn những món ăn đồng quê và được thưởng thức hương đồng,
gió nội. Họ rất vui vẻ và tặng cho chúng tôi rất nhiều trái cây, trứng gà, rau
đậu mà ở thành phố chỉ cần bỏ tiền ra là có tất cả. Chúng tôi đón nhận với tất
cả lòng biết ơn và cũng tặng họ những hình ảnh các thánh và những sách vở tôn
giáo dù biết rằng nhiều người trong số họ không biết đọc, biết viết gì cả.
Kết thúc tuần lễ
truyền giáo là thánh lễ phong chức một tu sĩ Dòng ba Phan-xi-cô thuộc vùng truyền
giáo này.
Ngay từ rất sớm
nhiều người từ khắp buôn làng bằng tất cả các phương tiện đã đến để tham dự một
thánh lễ long trọng mà từ rất lâu rồi họ mới được dịp tham dự. Họ muốn được
nhìn thấy vị giám mục mà tiếng Guarani gọi là Pa’i Guasu, tạm dịch là Thượng Tế
hay ông Cha Lớn và muốn bắt tay với vị tân chức sẽ được chịu chức thuộc bộ tộc
của họ mà họ gọi là Pa’i Pyahu.
Chúng tôi tìm hiểu thì được biết vị
tu sĩ Phan-xi-cô sắp được thụ phong này có một hoàn cảnh khá đặc biệt. Khi vừa
bước vào Dòng thì mẹ mất. Trước khi mất, bà đã trối con trai của bà lại cho một
Nữ tu dòng Phan Sinh đang làm mục vụ những năm ấy khuyến khích và nâng đỡ tinh
thần cho con trai bà. Vị nữ tu đã nhận lời và luôn là người mẹ thiêng liêng của
cậu trai trẻ này. Sau ngày người mẹ mất được một năm thì người cha của cậu cũng
qua đời do bị bệnh tim. Mồ côi cả cha lẫn mẹ nhưng bù lại cậu có một Nữ tu như
người mẹ thiêng liêng và người Dì thường lo lắng cho cậu các chi phí đi lại
trong những ngày về thăm quê. Vậy mà số bà Dì của vị tu sĩ này cũng không được
nhìn thấy đứa cháu trong ngày chịu chức. Bà vì quá vui mừng nên đã bị Strock và
qua đời trước hai ngày khi đứa cháu được bước lên bàn thánh. Vì thế, trong nước
mắt đầm đìa, cậu đã cử hành nghi thức an táng cho người Dì khi vẫn đang là Phó
tế. Thánh lễ phong chức diễn ra thật đơn sơ trong một nhà thờ miền quê nơi cậu
được rửa tội. Các tu sĩ tham gia tuần lễ truyền giáo và các anh em tu sĩ thuộc
Dòng Ba Đa Minh đến hiệp dâng và đồng hành với người vị tu sĩ đáng thương này.
Vị giám mục chủ phong có lẽ lâu lắm rồi mới được dịp phong chức nên ngài quên
rất nhiều nghi thức mà chỉ có những người trong cuộc mới nhận ra. Một thánh lễ
phong chức thật đơn sơ, giản dị không quay phim, không quà cáp mà chỉ có tấm
lòng.
Sau thánh lễ là một
buổi ăn trưa đơn sơ do những giáo dân quảng đại đóng góp vì gia đình tân chức
chẳng còn ai. Cộng đoàn các Nữ tu Phan sinh và nhóm trẻ tham gia truyền giáo
cũng bắt tay lo nấu nướng và chuẩn bị bàn tiệc. Vị chủ tịch quận tuy không là
người công giáo nhưng ông cũng đóng góp thêm chút đỉnh cho tân chức và cho mượn
trụ sở Ủy ban để tiếp đãi khách. Nhìn cảnh ấy mà mình cảm thấy mủi lòng thay
cho vị tân chức. Nghĩ lại ở Việt Nam mình dù có nghèo mấy chăng nữa thì ngày
“vinh qui bái tổ” luôn được tổ chức rình rang dù sau đó phải trả nợ nhiều năm
mới hết. Tuy nhiên khi nghĩ lại cũng thấy có cái hay vì đó mới là sống đúng
theo tinh thần của Tin Mừng, tinh thần mà vị thánh sáng lập của các anh em Phan
sinh đã nêu gương để sống và làm chứng cho Chúa.
Sau những ngày bôn ba ở
các giáo điểm truyền giáo vắng bóng linh mục ấy với việc tham dự thánh lễ chịu
chức linh mục đơn sơ khi chúng tôi nghe
lại lời nhắn nhủ của Đức giám mục chủ phong cho tân chức : “Con hãy
tin điều con đọc, hãy dạy điều con tin và hãy sống điều con dạy” mà mới ngày
nào đây mình cũng được vị giám mục chủ phong dặn dò nhưng lắm lúc lại lãng quên
vì mình chỉ muốn sống và làm theo mình. Đây là lúc hâm nóng lại đời sống và
lời cam kết của những người theo Chúa vì nếu không mình sẽ bị “cuốn theo chiều
gió” lúc nào sẽ không hay.
Hôm qua khi dự lễ bổn mạng giáo xứ Đức Mẹ Lên Trời do người anh em
đồng hương phụ trách, chúng tôi nhận được tin báo từ Việt Nam về sự ra đi của
cha cựu Bề Trên Dòng Clemenet Lưu Minh Hoàng sau những tháng ngày vác thánh giá
trên giường bệnh. Ngài là vị bề trên khả kính với tinh thần hiền hòa và đơn sơ
đã để lại trong lòng chúng tôi nhiều sự ngưỡng mộ. Dù biết rằng sự ra đi nào
cũng để lại những đau thương, mất mát nhưng chúng tôi sẽ cố gắng lấp vào những
chỗ trống của những bậc cha anh và tiếp tục sống và làm chứng những nhân đức
anh hùng của họ. Xin thắp lên một nén nhang cho hương hồn cha Clement. Xin Chúa
sớm đưa cha về hưởng hạnh phúc với Ngài khi cha đã kết thúc tốt đẹp đời sống
nơi dương thế. Rest in Peace.
Paraguay, ngày 16
tháng 8 năm 2012
Lm. Antôn Trần Xuân
Sang, SVD.